زن، مقاومت، آزادی: ندای رسای زنان ایران در مسیر آزادی و برابری

پروفسور حسین سعیدیان

خلاصه. با وجود تاریخی غنی و فرهنگی پویا، زنان ایرانی در دهه های اخیر تحت ستم و تبعیض سیستماتیک قرار داشته اند. محدودیت های قانونی، نابرابری های اجتماعی، و خشونت مبتنی بر جنسیت تنها نمونه هایی از موانعی هستند که بر سر راه آنها قرار گرفته است. با این حال، زنان ایرانی با شجاعت و عزم راسخ در خط مقدم مبارزه برای دستیابی به آزادی های فردی، سیاسی و اجتماعی ایستاده اند. شعار "زن، مقاومت، آزادی" به نمادی قدرتمند از این مبارزه بی وقفه تبدیل شده است، ندایی رسا که خواسته رهایی، برابری، و حق تعیین سرنوشت را برای زنان ایران طنین انداز می کند.

قدرت کلمات و انتخاب استراتژیک شعارها

در طول تاریخ پرفراز و نشیب مبارزات سیاسی و اجتماعی مردم ایران، زنان همواره در خط مقدم حضور داشته‌اند. اما در دوران معاصر، ستم و تبعیضی که علیه زنان ایرانی اعمال می‌شود، عمق و گستره‌ای بی‌سابقه یافته است، و تبعیض و ستم سیستماتیکی که علیه آنها اعمال می‌شود، بسی فراتر از تجربه شهروندان درجه دوم در سایر دیکتاتوری‌ها است. حقوق اولیه و اساسی زنان ایران همواره هم در قانون و هم در عمل نقض یا محدود شده و همین ستم و تبعیض باعث شده تا آن‌ها پیشگام مبارزه مردم ایران برای آزادی، ستون فقرات جنبش مقاومت در ایران، و نیروی تغییر باشند. از سال ۱۳۶۰ تاکنون، هزاران زن ایرانی، از دختران نوجوان ۱۳ ساله تا زنان ۶۵ ساله، به جرم مبارزه برای حقوق خود و آزادی‌های اجتماعی و فردی توسط رژیم ولایت فقیه اعدام شده‌اند. اکثر این زنان از اعضا و هواداران سازمان مجاهدین خلق بوده‌اند. مبارزه زنان به صورت بی‌وقفه تا همین امروز ادامه داشته و چالشهای بسیاری را پشت سر گذاشته است.

در مسیر مبارزه برای سرنگونی فاشیسم حاکم و استقرار آزادی، انتخاب استراتژیک واژه‌ها به ابزاری نیرومند برای شکل‌دهی و تعمیق مبارزه تبدیل می‌شود. کلمات و عباراتی که به کار می‌بریم، فراتر از معانی تحت‌اللفظی‌شان، مفاهیم عمیقی را در خود جای می‌دهند. نیروی پیشتاز از طریق انتخاب آگاهانه، مسوولانه، و هوشمندانه واژگان در سر فصلهای تاریخی استراتژی، مبارزه را به توده های مردم منتقل میکند. در این مسیر پرفراز و نشیب، شعارها به مثابه مشعل‌های فروزان، راه را برای تعمیق مقاومت روشن میکنند. در میان این شعارها، "زن، مقاومت، آزادی" جایگاهی ویژه یافته است. این شعار نه تنها بیانگر ابعاد سه‌گانه مبارزه زنان (هویت زنانه، ایستادگی در برابر ستم، و آرمان آزادی) است، بلکه به نمادی فراگیر از مطالبات برحق کل جامعه ایران برای رهایی از استبداد و برقراری دموکراسی تبدیل شده است.

"زن، مقاومت، آزادی": فریادی نو و قدرتمند

یک سال پس از قیام ۱۴۰۱ زنان ایران با شعاری نیرومندتر و رادیکال‌تر شتاب جدیدی به نبرد برای آزادی داده اند . شعار "زن، مقاومت، آزادی" ندای قدرتمند جدیدی است که در حال طنین‌انداز شدن در خیابان‌های ایران است. تاریخ نشان داده که خیزش‌ها و قیام‌ها با هر بار تکرار، هم در شعارها و هم در محتوا و هم موجی که در جامعه ایجاد می‌کنند، رادیکال‌تر می‌شوند. شعار "زن، مقاومت، آزادی" در بستر خیزش‌های سراسری سال گذشته و در ادامه‌ی تاریخ طویل و پرمشقت مبارزات زنان ایران شکل گرفته است. زنان ایران با انتخاب این شعار، عزم خود را برای مقاومت در برابر نظام زن‌ستیز فاشیسم دینی به طور قاطع‌تر نشان می‌دهند.

اهمیت شعار "زن، مقاومت، آزادی"

شعار «زن، مقاومت، آزادی» مبارزه ۴۵ ساله زنان ایران علیه رژیم آخوندها را خلاصه می کند و فریادی است که بیانگر آرزوها، رویاها، و عزم راسخ زنان ایرانی برای دستیابی به آزادی است. نکات زیر ضرورت این شعار را نشان می‌دهند:

• تأکید بر عمل مقاومت: این شعار نه تنها بیانگر آرزوی آزادی است، بلکه فراخوانی به عمل و مقاومت فعال در برابر ستم رژیم است. شعار «زن، مقاومت، آزادی» نماد ایستادگی در برابر فاشیسم و بیانگر مخالفت فعالانه با نظام حاکم و نفی وضعیت موجود است. با تأکید بر مقاومت، این شعار زنان را صرفاً قربانی ستم نشان نمی دهد، بلکه آنها را به عنوان عاملان فعال تغییر معرفی می‌کند. در جامعه‌ای که زنان با تبعیض سیستماتیک مواجه هستند، مقاومت و مبارزه جمعی آنها به عنوان ابزارهایی قدرتمند برای تغییر شکل می‌گیرد. "مقاومت" بر جدیت مبارزه و عزم جنبش برای تغییر و سرنگونی رژیم تأکید می‌کند و فرآیند جاری برای دستیابی همگان به زندگی و آزادی است.

• دامنه وسیع‌تر: مقاومت فقط به حقوق زنان محدود نمی‌شود. این شامل مبارزه با همه اشکال سرکوب فاشیسم حاکم می‌شود و بطور بالقوه می‌تواند طیف وسیع‌تری از آزادیخواهان را جذب کند. مبارزه برای آزادی نه تنها برای آزادی‌های شخصی بلکه برای آزادی‌های سیاسی، مذهبی، و اجتماعی و همچنین برای برابری و عدالت اجتماعی نیز است. در نهایت، اهمیت هر شعاری به هدف و استراتژی بستگی دارد و این شعار نشان‌دهنده تغییر بالقوه به سمت یک جنبش مقاومت متحدتر و گسترده‌تر برای مبارزه برای آزادی‌های و خواستار تغییر در تمامی ابعاد جامعه است.

• الهام بخش نسل‌های آینده: شعار "زن، مقاومت، آزادی" نه تنها در حال حاضر، بلکه در آینده نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این شعار به عنوان نمادی از مبارزه زنان ایرانی، الهام‌بخش نسل‌های آینده خواهد بود و آنها را به ادامه‌ی تلاش برای آزادی و برابری در ایران تشویق خواهد کرد.

نتیجه‌گیری: فراتر از قدرت کلمات، پیوند با میراث مقاومت

شعار «زن، مقاومت، آزادی» نشان‌دهنده بلوغ و تعمیق انقلاب و مبارزه برای آزادی است که زندگی نرمال و آزادی انتخاب پوشش یکی از اهداف آن است و نه تمامیت آن.

انتخاب آگاهانه واژه ها و شعارها، فراتر از متن مبارزه کنونی ما را در بر می‌گیرد؛ این انتخاب به مثابه پلی عمل می‌کند که ما را به نسل‌ها و دوره‌های گذشته پیوند میدهد. نباید میراث غنی مقاومت در اروپا در طول جنگ جهانی دوم را نادیده بگیریم. در مواجهه با سرکوب نازی‌ها و فاشیست‌ها، اصطلاح «مقاومت» در سراسر قاره اروپا به طنین درآمد. استقامت و شجاعت بی‌وقفه زنان اروپایی که برای آزادی مبارزه کردند، یک سمبل و یادآوری قدرتمندی از روحیه تسلیم‌ناپذیری در برابر ستمگری است.

برای آشنایی بیشتر با زنان مقاومت در زمان نازیها، کتابهای زیر را معرفی و توصیه میکنم:

۱. زنان در مقاومت: داستان‌هایی از شجاعت در فرانسه‌ی تحت اشغال [۱]: این کتاب توسط مارگارت ال. راسیتر نوشته شده و اثری دقیق و مستند درباره‌ی نقش زنان در جنبش مقاومت فرانسه در طول جنگ جهانی دوم است. این کتاب با اتکا به تحقیقات عمیق و ارائه حقایق به ترتیب زمانی، تصویری روشن از فداکاری‌ها و شجاعت‌های این زنان ارائه می‌دهد. راسیتر از منابع موثق و گوناگونی برای نگارش این کتاب، از جمله مصاحبه‌ها، خاطرات و اسناد ثبت شده دوران مقاومت استفاده کرده است.

۲. فرشتگان مقاومت: رمانی از شجاعت خواهرانه در جنگ جهانی دوم [۲]: این کتاب اثر نوئل سالازار، داستانی از مقاومت دختران شجاع هلندی است که همه چیز را برای کشور، خانواده و یکدیگر فدا می‌کنند. شخصیت اصلی داستان، لین، دختر ۱۴ ساله‌ای است که در سال ۱۹۴۰ با مشاهده وحشت و ویرانی ناشی از بمب‌افکن‌های نازیها، تصمیم می‌گیرد به همراه دوستانش یک سلول مخفی برای جمع‌آوری اطلاعات از دشمن تشکیل دهد. شجاعت و فداکاری این زنان در برابر خطرات مرگبار، خواننده را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.

۳. زنان­­ مقاومت [۳]: این کتاب اثر جنیفر کیاورینی، داستانی تاریخی برگرفته از رویدادهای واقعی است که به شرح شجاعت زنان عادی در برابر رژیم نازی می‌پردازد. شخصیت اصلی داستان، میلدرد فیش هارناک، به همراه دوستانش در برلین، شبکه‌ای مخفی برای مبارزه با هیتلر و نازی‌ها تشکیل می‌دهند. تلاش‌ها و تصمیم‌گیری‌های جسورانه آنها برای مقابله با نابرابری و دفاع از مظلومان، این کتاب را به اثری جذاب و آموزنده تبدیل کرده است.

مطالعه این سه کتاب کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از مقاومت، ایستادگی و مبارزه زنان در برابر فاشیسم و نازی ها پیدا کنید. این داستان‌های الهام‌بخش به ما یادآوری می‌کنند که در تاریک‌ترین دوران همیشه قهرمانانی هستند که با فدای همه چیز برای عدالت و آزادی مبارزه و مقاومت می‌کنند.

خروش «زن، مقاومت، آزادی»، مبارزه جاری زنان ایرانی را با تار و پود گسترده‌تر تاریخ در هم می‌آمیزد و بر اهمیت پایدار نبرد برای آزادی تأکید می‌کند. با این شعار قدرتمند، نه تنها به یادگار زنانی که پیش از ما آمدند احترام می‌گذاریم، بلکه تعهد راسخ خود را برای رسیدن به دنیایی که زنان بتوانند در آزادی و برابری شکوفا شوند، تجدید می‌کنیم. این شعار یادآور این است که مبارزه برای آزادی یک فرایند مستمر است و با وجود سرکوب و تبعیض سیستماتیک، زنان ایران تسلیم نخواهند شد. با حمایت از مقاومت و صدای آنها، ما می توانیم به ایجاد جهانی عادلانه تر برای همه زنان کمک کنیم.

[1] Margaret L. Rossiter (1985), Women in the Resistance, Praeger Publishers.

[2] Noelle Salazar (2022), Angels of the Resistance: A Novel of Sisterhood and Courage in WWII, MIRA Publisher.

[3] Jennifer Chiaverini (2019), Resistance Women, William Morrow Publisher.